افرادی که حمله خواب دارند بیشتر در معرض فلج خواب یا بختک هستند. در فلج خواب، فرد احساس میکند در شروع خواب یا بعد از بیداری نمیتواند حرکت کند، در حالی که کاملا هشیار است.
حمله خواب چیست و چند نوع دارد؟
به گزارش آیزندگی، نارکولپسی یا حمله خواب اختلالی است که فرایند خواب و بیداری را به هم میریزد. اصلیترین علامت حمله خواب، خوابآلودگی زیاد طی روز است. علت حمله خواب این است که مغز نمیتواند به خوبی، خواب و بیداری را تنظیم کند. یک خواب نرمال چند مرحله دارد و مرحله حرکت سریع چشم (REM) مرحله نهایی است که معمولا یک ساعت یا بیشتر بعد از به خواب رفتن روی میدهد؛ اما در حمله خواب، مرحله REM نامنظم بوده و اغلب در عرض چند دقیقه بعد از به خواب رفتن اتفاق میافتد که خیلی زودتر از حد نرمال است.
به نقل از بهداشتنیوز، در افردی که حمله خواب دارند، مرحله REM فورا شروع میشود، زیرا تغییراتی در مغز وجود دارد که نحوهی عملکرد خواب را به هم میریزد. این اختلالات و بینظمیها باعث خوابآلودگی طی روز و دیگر علائم حمله خواب میشوند.
انواع حمله خواب
حمله خواب بر دو نوع است:
حمله خواب نوع اول
حمله خواب نوع اول با علائم کاتاپلکسی یا بیاختیاری ناگهانی عضلات مرتبط است. در گذشته، حمله خواب نوع اول را نارکولپسی با کاتاپلکسی مینامیدند.
البته همهی افرادی که تشخیص داده شده حمله خواب نوع اول دارند، حملات کاتاپلکسی را تجربه نمیکنند. همچنین زمانی که فرد دارای سطح پایینی از هیپوکرتین – ۱ است، ممکن است تشخیص حمله خواب نوع اول داده شود. هیپوکرتین- ۱ یا نورکسین مادهای شیمیایی در بدن است که به کنترل ضعف کمک میکند.
حمله خواب نوع دوم
حمله خواب نوع دوم قبلا نارکولپسی بدون کاتاپلکسی نامیده میشد. افرادی که حمله خواب نوع دوم دارند، دارای علائم مشابه زیادی با حمله خواب نوع اول هستند؛ اما کاتاپلکسی ندارند یا سطح هیپوکرتین- ۱ در بدنشان پایین نیست.
اگر کسی که حمله خواب نوع دوم دارد، بعدا دچار کاتاپلکسی یا افت هیپوکرتین – ۱ شود، ممکن است از نظر تشخیصی در دسته حمله خواب نوع اول قرار بگیرد. این تغییر در تشخیص، در ۱۰ درصد موارد رخ میدهد.
حمله خواب چقدر شایع است؟
حمله خواب، اختلالی نسبتا نادر است و در مردان و زنان تقریبا به یک اندازه رخ میدهد و هم افراد بزرگسال و هم کودکان میتوانند دچارش شوند. حمله خواب در هر سنی میتواند روی دهد؛ اما طبق یافتهها حمله خواب در حدود ۱۵ سالگی و یک بار دیگر در حدود ۳۵ سالگی اوج میگیرد.
علائم حمله خواب چیست؟
متداولترین علائم حمله خواب:
. خواب آلودگی زیاد طی روز: اساسیترین علامت حمله خواب همین است. بیمار طی روز تمایل دارد بخوابد و اغلب هم نمیتواند در برابر این میل مقاومت کند. خوابآلودگی زیاد معمولا باعث میشود فرد کمدقت و بیتمرکز شود. حمله خواب میتواند باعث «حملات خواب» شود که طی آنها فرد ناگهان به خواب میرود. افرادی که حمله خواب دارند معمولا بعد از چرت زدن، موقتا احساس شادابی میکنند.
. رفتارهای ناخودآگاهانه: تلاش برای مقابله با خوابآلودگی میتواند سبب بروز رفتارهای ناخودآگاهانه شود که زمانی روی میدهند که فرد آگاه هشیار نیست. مثلا یک دانشآموز در کلاس ممکن است به نوشتن ادامه دهد اما در واقع فقط در حال خط خطی کردن و نامفهوم نوشتن روی کاغذ است.
. اختلال در خواب شب: تکه تکه بودن خواب در افرادی که حمله خواب دارند متداول است، یعنی این افراد طی شب بارها از خواب بیدار میشوند. مشکلاتی مانند حرکت بدنی زیاد و آپنه خواب نیز در این افراد شایع است.
. فلج خواب: افرادی که حمله خواب دارند بیشتر در معرض فلج خواب یا بختک هستند. در فلج خواب، فرد احساس میکند در شروع خواب یا بعد از بیداری نمیتواند حرکت کند، در حالی که کاملا هشیار است.
. هپروتهای مرتبط با خواب: دیدن تصاویری توهم برانگیز میتواند در شروع خواب یا در بیداری رخ دهد. این اتفاق ممکن است با فلج خواب همراه باشد که تا حدود زیادی آشفتهکننده و وحشتبرانگیز است.
. کاتاپلکسی: کاتاپلکسی به از دست دادن ناگهانی اختیار و کنترل عضلات گفته میشود و تنها در افرادی رخ میدهد که حمله خواب نوع اول دارند. یک رویداد از کاتاپلکسی اغلب در واکنش به هیجانات مثبتی مانند خنده یا لذت روی میدهد. کاتاپلکسی برای هر دو طرف بدن اتفاق میافتد و تنها چند ثانیه یا چند دقیقه طول میکشد. بعضی از افرادی که حمله خواب نوع اول دارند، تنها دو سه بار در سال دچار کاتاپلکسی میشوند، در حالی که عدهای دیگر ممکن است بارها طی روز این حمله را تجربه کنند.
تبعات حمله خواب چیست؟
علائم حمله خواب میتوانند پیامدهای قابلتوجهی برای سلامت و تندرستی فرد داشته باشند. مثلا حین رانندگی یا در شرایطی که هشیاری برای ایمنی ضرورت دارد، حمله خواب و کاتاپلکسی میتواند واقعا خطرناک باشد و منجر به مرگ شود. تخمین زده شده افرادی که حمله خواب دارند، سه تا چهار برابر بیشتر احتمال دارد دچار تصادفات رانندگی شوند.
همچنین حمله خواب میتواند در کار و تحصیل هم اختلال ایجاد کند. خوابآلودگی و کمبود دقت و تمرکز میتواند به عملکرد فرد آسیب بزند و ممکن است به عنوان مشکلات رفتاری تلقی شود، خصوصا در مورد کودکان.
خیلی از بیماران حمله خواب احساس میکنند به دلیل عارضهای که با آن درگیرند از سوی دیگران برچسب میخورند که همین میتواند سبب کنارهگیری از اجتماع شود. اگر این فرد مورد حمایت قرار نگیرد ممکن است دچار ناهنجاریهایی در سلامت روان شود.
کسانی که حمله خواب دارند بیشتر در معرض دیگر عوارض هستند، مانند چاقی، مشکلات قلبی و عروقی مثل فشارخون بالا و مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب و نقصتوجه و بیشفعالی.
علتهای حمله خواب
تحقیقات، جزئیاتی از علتها و بیولوژی حمله خواب را آشکار کرده است اما هنوز تا فهمیدن دقیق علت این بیماری و ریسک فاکتورهای آن راه زیادی در پیش داریم.
حمله خواب نوع اول
در حمله خواب نوع اول، نورونهایی در مغز که مسئول تولید هیپوکرتین هستند از بین میروند. هیپوکرتین یا اورکسین مادهای شیمیایی است که به تنظیم خواب و بیداری کمک میکند. بعضی از افراد از نظر ژنتیکی ممکن است دچار آسیبهایی در این نورونها باشند که جنبه خودایمنی دارد.
برخی شواهد علمی نشان میدهند حمله خواب نوع اول، نوسانات فصلی دارد که احتمال میرود بیارتباط با ویروس آنفلوانزا نباشد.
بر اساس این اطلاعات، یکی از تئوریها این است که یک عامل بیرونی، سیستم ایمنی را جوری فعال میکند که سبب حمله به نورنهای مغز که سازندهی هیپوکرتین هستند میشود. اما این واکنش خودایمنی فقط گاهی روی میدهد، بنابراین تنها دلیل نمیتواند باشد.
دانشمندان دریافتهاند ۹۸ درصد از افرادی که به حمله خواب نوع اول مبتلا هستند، ژنی به نام DQB1*060215 دارند. این ژن در عملکرد ایمنی بدن نقش دارد، بنابراین میتواند فرد را به طور ژنتیکی مستعد ابتلا به حمله خواب نوع اول کند.
در مواردی نادر، حمله خواب نوع اول به دلیل یک عارضهی دیگر که سبب آسیب به قسمتهایی از مغز میشود که نورونهای هیپوکرتین ساز را در بردارند، روی میدهد. در چنین حالتی، این عارضه، حمله خواب ثانویه نامیده میشود و میتواند ناشی از ضربه مغزی یا یک عفونت در سیستم عصبی مرکزی باشد.
حمله خواب نوع دوم
در مورد بیولوژی یا ریسک فاکتورهای حمله خواب نوع دوم هنوز اطلاعات چندانی در دست نیست. برخی کارشناسان عقیده دارند حمله خواب نوع دوم، کمبود نه چندان قابل توجه نورونهای سازندهی هیپوکرتین است، اما افرادی که حمله خواب دارند معمولا دچار کمبود هیپوکرتین نیستند. کارشناسان دیگر هم عقیده دارند حمله خواب نوع دوم ممکن است مقدمهی حمله خواب نوع اول باشد، اما کاتاپلکسی تنها در ۱۰ درصد از موارد افرادی که حمله خواب نوع دوم دارند مشاهده میشود.
در برخی موارد گزارش شده که حمله خواب نوع دوم به دنبال یک عفونت ویروسی بهوجود آمده اما در بیشتر موارد برای این عارضه، دلیل مشخصی پیدا نشده است. حمله خواب نوع دوم هم مانند حمله خواب نوع اول میتواند در اثر عوارض دیگر ایجاد شود، مانند ضربه مغزی، ام اس و دیگر بیماریهایی که بر مغز اثر میگذارند.
درمان حمله خواب
برای حمله خواب نوع اول و دوم، درمانی وجود ندارد. هدف از درمان حمله خواب، بیشتر کردن امنیت بیمار، کاهش علائم و بالاتر بردن کیفیت زندگی اوست. برای خیلی از افرادی که حمله خواب دارند، این بیماری به طور کلی طی سالها ثابت میماند. در برخی موارد، یک سری از علائم ممکن است با بالاتر رفتن سن بیمار بهتر شوند. تاکنون کارشناسان نمیدانند چرا این بیماری در افراد گوناگون، متفاوت ظاهر میشود.
درمان حمله خواب نوع اول و دوم مشابه است، به جز اینکه درمان حمله خواب نوع دوم شامل مصرف دارویی برای کاتاپلکسی نمیشود.
ترکیبی از دارودرمانی و تغییراتی در سبک زندگی میتواند علائم حمله خواب را به میزان چشمگیری کاهش دهد؛ اما آنها را از بین نمیبرد. تمام روشهای درمانی باید تحت نظر پزشک انجام شوند، چون فقط پزشک میتواند متناسب با شرایط فردی بیمار، بهترین برنامه درمانی را توصیه کند.
رویکردهای رفتاری در کنترل حمله خواب
رویکردهای رفتاری شامل انواعی از روشهای غیردارویی میشود که به سادگی میتوانید آنها را وارد سبک زندگی و عادتهای روزانه خود بکنید:
. طی روز، چُرتهای کوتاه بزنید. خوابهای کوتاه برای کسانی که حمله خواب دارند، مفید و انرژی بخشاند. طبق برنامه این کار را انجام دهید و دیگران را نیز در جریان این برنامه قرار دهید.
. بهداشت خواب سالمی داشته باشید. برای مقابله با کسر خواب شبانهتان، حتما لازم است که بهداشت خواب را رعایت کنید. یک برنامه منظم برای خواب و بیداریتان داشته باشید، محیط خوابتان کاملا ساکت و آرام باشد و قبل از خواب از هیچ ابزار الکترونیکی استفاده نکنید.
. با احتیاط رانندگی کنید. افرادی که حمله خواب دارند باید در مورد ایمنی حین رانندگی با پزشک مشورت کنند. چُرت زدن قبل از رانندگی و اجتناب از رانندگی مسیرهای طولانی، نمونههایی از مواردی هستند که ایمنی بیشتری به شما میدهند.
. رژیم غذایی متعادلی داشته باشید. افرادی که حمله خواب دارند، بیشتر مستعد چاقیاند که باعث میشود داشتن رژیم غذایی متعادل برای حفظ سلامت عمومیشان از ضروریات باشد.
. ورزش کنید. فعال بودن میتواند جلوی اضافه وزن را بگیرد و منجر به بهبود کیفیت خواب شبتان شود.